Bartholomeos, 1821'de idam edilen patriğin anısını onurlandırmak için Kin Kapısı'nda diz çöktü

İstanbul’daki Fener Rum Patrikhanesi’nde, 1821 yılında Osmanlılar tarafından idam edilen Patrik 5'nci Gregorios, geleneksel olarak kapalı tutulan ve "Kin Kapısı" olarak da anılan demir kapı önünde anıldı. Anma töreni, 10 Nisan’daki infazın yıl dönümüne denk geldi. Törende, Fener Rum Patriği Bartholomeos ve beraberindeki din adamları sessizlik içinde dua etti.

Yunan basınında çıkan haberlere göre, kısa bir konuşma yapan Bartholomeos, dualarında “Kutsal Kilise’nin hizmetinin güçlenmesi, dünya genelindeki cemaatin ruhani gelişimi ve savaşlar nedeniyle acı çeken halklar için barış ve adaletin tesis edilmesi” dileğinde bulundu. Tören, Gregorios 5’in aziz ilahisi olan “apolitikion”un okunmasıyla sona erdi.

OSMANLI TARAFINDAN İDAM EDİLEN BİR PATRİK
5.'nci Gregorios, 1821 yılında Mora’da başlayan Yunan isyanıyla ilişkilendirildiği gerekçesiyle Osmanlı yönetimi tarafından suçlandı. Her ne kadar isyana doğrudan bir dahli olmadığı söylense de, İstanbul’daki otoritenin bulgularına göre “isyanın ruhani destekçilerinden biri” olarak değerlendirildi.

Paskalya sabahı, Fener Patrikhanesi’nin demir kapısında idam edilerek ibret olsun diye üç gün boyunca cesedi orada asılı bırakıldı. Cesedi sonradan Fener’daki Yahudi cemaatin mensupları tarafından indirildiği ve denize atıldığı belirtilmektedir. Daha sonra cesedi, Yunan tarafına ulaştırıldı ve Yeni Fener Rum Kilisesi’ne defnedildi.

‘KİN KAPISI’NIN SEMBOLİK ANLAMI: İSTANBUL YENİDEN ‘KONSTANTİNOPOLİS’ OLANA DEK
5. Gregorios'un asıldığı kapı, o günden beri hiç açılmadı. Patrikhane bu kapıyı “yas ve ibret” nişanesi olarak kapalı tutmaya devam ediyor. Kapı bu nedenle halk arasında “Kin Kapısı” (σταυρωτή πόρτα) olarak anılıyor.

Milliyetçi Yunan çevreleri ve Ortodoks topluluklar, bu kapının yalnızca İstanbul tekrar 'Konstantinopolis' olursa, yani tekrar Helen kontrolüne geçerse açılacağını öne sürmektedir. Bu görüş resmi bir Patrikhane politikası olmamakla birlikte, kapının 200 yılı aşkın süredir açılmaması, tarihsel hafızada derin sembolik anlamlar yüklenmesine yol açmıştır.

Dolayısıyla “Kin Kapısı”, hem bir yas ve ibret simgesi hem de bazı çevrelerce tarihî hedeflerin sembolü olarak görülmektedir.

YORUM | TÖRENİN ARDINDAKİ SEMBOLİK ANLAM
Fener Rum Patriği Bartholomeos’un, Osmanlı döneminde devlet otoritesine karşı girişilen bir isyanla ilişkilendirilen ve bu nedenle idam edilen 5'nci Gregorios'u  "şehit" olarak anması, yalnızca tarihî bir hatırayı değil, aynı zamanda geçmişten bugüne süren sembolik bir mesajı da barındırmaktadır. Bartholomeos’un, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmasına rağmen, devletin devamı niteliğindeki Osmanlı’ya karşı ayaklandığı gerekçesiyle idam edilen bir kişiyi saygıyla anması, söz konusu törenin siyasi ve tarihî alt metnini gözler önüne sermektedir.

Bu bağlamda, törenin İstanbul’da ve Türkiye Cumhuriyeti sınırları içerisinde gerçekleşmesi, birçok Batı ülkesinde dahi görülemeyecek ölçüde bir demokratik tahammül örneği olarak da değerlendirilebilir. Zira Yunanistan’da ve özgürlük ile hoşgörü söylemlerini öne çıkaran Batı ülkelerinde, kendi devletine isyanla ilişkilendirilen bir figür için resmî törenle anma düzenlenmesine asla izin verilmez. Bu durum, Türkiye’nin dinî ve tarihî farklılıklara karşı gösterdiği hoşgörünün, kimi zaman görmezden gelinen önemli bir yansıması olarak dikkat çekmektedir.