NATO Liderler Zirvesi: İttifakta yeni bir sayfa mı açılıyor?

NATO Liderler Zirvesi'nde kabul edilen Avrupa-Atlantik bölgesinde savunma sanayi üretim kapasitesinin artırılması fikri, gelecekte Türkiye ve Avrupa arasında yeni bir işbirliği fırsat kapısının aralanmasına yol açabilir.

Milli İstihbarat Akademisi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Nurşin Ateşoğlu Güney, 24-25 Haziran'da Lahey'de gerçekleştirilen NATO Liderler Zirvesi'nde alınan kararları ve Türkiye'nin ittifaktaki rolünü AA Analiz için kaleme aldı.

***

Hollanda'nın Lahey kentinde 24-25 Haziran 2025 tarihleri arasında 32 üye devletin katılımı ile gerçekleştirilen NATO Liderler Zirvesi sona erdi. NATO Genel Sekreteri Mark Rutte zirve öncesinde Chatham-House'da gerçekleşen bir mülakatta, Lahey Zirvesi'nin sonuç bildirisinin oldukça kısa olacağını ve özellikle de Ukrayna meselesine çok detaylı bir şekilde yer verilmeyeceğini dile getirmişti.

NATO'nun Avrupalı müttefikleri, ABD Başkanı Donald Trump'ın ikinci döneminde transatlantik bağlar kopmasın ya da zedelenmesin diye uzun süredir planlar yapıyor ve Trump'ı Avrupa güvenliğine bağlı kalması için ikna etmeye çalışıyor. Trump'ın Önce Amerika (America First) söylemi neticesinde NATO'nun Avrupalı üyelerinin ABD'yi ikna etmekte başarısız oldukları takdirde ABD tarafından terk edilebileceklerine inandıkları bir gerçek.

Eski meseleye yeni çözüm: Yük paylaşımı ve yüzde 5 için onay

Seçim kampanyası sırasında Trump, ikinci döneminde ittifak içindeki bazı ülkelerin savunma katkı paylarını artırmamaları durumunda bu ülkeleri Rusya ile çatışmaları halinde kaderlerine terk edeceğini ifade etmişti. Aslında Trump, NATO'daki savunma katkı payları meselesinde Avrupalıları ilk defa uyarmadı. Nitekim, önceki NATO zirvelerinde bu mesele gündeme gelmiş ve pek çok ülke Lahey Zirvesi öncesinde savunma katkı paylarını Gayrisafi Yurt İçi Hasılalarının (GSYH) yüzde 2'si oranında artırmıştı. Bugün geldiğimiz noktada, Lahey Zirve Bildirisi'nde, ittifak üye ülkelerinin GSYH'lerinden yüzde 5'ini NATO savunma harcamalarına ayırma kararı alındı. İttifak üyeleri bu oranın yüzde 3,5'ini temel sert savunma harcamalarına ayıracakken yüzde 1,5’ini ise altyapı iyileştirmesi, araştırma-geliştirme gibi diğer kalemlere ayıracak.

Kısacası NATO, Trump'ın yük paylaşımı talebini onayladı. Elbette üyeler için bazı esneklikler de söz konusu zira herkes bu artışın çok önemli bir artış olduğunun farkında. Örneğin, zirvede bu hedeflerin nihai olarak 2035'e kadar ulaşılması kararlaştırıldı. Ancak bu kararı bazı nedenlerle geciktirebilecek ülkelere karşı bir yaptırım uygulanması söz konusu değil. Bu şekilde NATO, Trump'lı bir dönemde dahi birlik-beraberlik vurgusu vermeyi başardı.

NATO caydırıcılığının silahlanarak güçlendirilmesi

Ancak NATO savunma bütçesinin ülke bazında artırılma kararı sadece bir yük paylaşımı meselesi değil. Konunun bir başka önemi de NATO’nun algılamış olduğu mevcut ve gelecekteki tehditler karşısında askeri caydırıcılığını güçlendirmek istemesinden kaynaklanıyor. Nitekim zirve öncesi yapılan NATO Savunma Bakanları Toplantısı'nda, ittifakın acilen hızla tedarik etmesi gereken belli başlı askeri kabiliyetler tespit edilmişti. Bu bağlamada ittifakın caydırıcılığının artırılması için yeni bir silahlanma sürecinin onaylandığı netleşmişti.

Genel Sekreter Rutte'nin ifadesiyle, şu anda NATO'nun caydırıcılığını hiçbir gücün zorlaması mümkün değil. Ancak önümüzdeki 5 ile 10 sene arasında gerek büyük güç gerekse de hızla gelişen teknolojik rekabet sebebiyle gerekli tedbirlerin alınmaması halinde bir Rus saldırısına maruz kalınabilir. Bu nedenle, Avrupalıların savunma sanayinde bir an evvel gerekli adımları atması şart olarak görülüyor.

Özetle, Lahey'de gerçekleşen NATO Liderler Zirvesi'nde, Rusya tehdidini olduğundan fazla büyüterek konuyu güvenlikleştirmek suretiyle ittifak, hem yeni bir silahlanma döneminin kapısını açtı hem de Avrupa-Atlantik savunma bağını güçlendirmek ve sürekli kılmak istedi. Nitekim Rutte, kendisiyle gerçekleştirilen bir söyleşide NATO’yu güçlü, adil ve öldürücü bir ateş gücüne sahip olan bir ittifak olarak tasvir etmişti.

Avrupa değişiyor

Rutte'ye göre artık transatlantik bağ eskisinden de daha fazla önemli. Zira, günümüzde Avrupa Atlantik ile Asya-Pasifik güvenliği birbirine bağlandı. Bunun en çarpıcı örneği Rusya-Ukrayna savaşında Rusya cephesinde Kuzey Kore askerlerinin yer almasıdır.

NATO Liderler Zirvesi'nde alınan tüm bu yeni kararların arkasında ABD'nin ilerleyen zamanlarda Avrupa kıta güvenliğini terk etmesi olasılığına karşı da hazırlıklı olmak fikri var. Bu nedenle, ittifakın Avrupalı üyeleri caydırıcılıklarının gerekliliklerini hızla tamamlamak istiyor. Bu bağlamda, ittifakın NATO-AB ilişkisine de ayrıca önem verdiği nettir.

Ayrıca, NATO'da dile getirilen bir başka mevzu ittifakın savunma harcama kararları almasıyla birlikte yeni teknoloji içeren silah üretimini de artırması gerektiğidir. Rutte'ye bu bağlamda Avrupa halklarına bu savunma giderlerinin artırılmasının nasıl anlatılacağı sorulduğunda, önce bunu açıklamanın kendisinin değil Avrupa'daki siyasilerin görevi olduğunu belirtti ama ilaveten de bu silah üretiminin Avrupa halklarına ciddi bir istihdam yaratacağını söyledi.

Yeni NATO caydırıcılığında Türkiye'nin artan önemi

Türkiye halihazırda NATO'nun en önemli ülkelerinden biridir. Türkiye, ittifak içinde ABD'den sonra ikinci büyük kara ordusuna sahiptir. Ayrıca, ittifakın askeri harekatlarına en fazla katkı yapan ilk 5 ülkeden biridir. Son olarak Türkiye, NATO bütçesine katkı yapan ilk 8 müttefik arasındadır. Tüm bunlar NATO'nun Lahey Zirvesi'nde öncelediği NATO'nun caydırıcılığının kuvvetlendirilmesi konusunda Türkiye'nin Avrupa güvenliği için vazgeçilmez bir önemde olduğunu gösteriyor.

NATO'nun caydırıcılığını artırması meselesi içinde Ankara'nın taşıdığı önemi kavrayanların başında ABD Başkanı Donald Trump geliyor. Nitekim Lahey'de ABD-Türkiye liderleri arasında gerçekleşen görüşmede iki liderin vücut dilindeki sıcaklık da bunun önemli bir göstergesidir. Ayrıca, Türkiye'nin savunma sanayi alanındaki başarısı da NATO müttefiklerinin gözünden kaçmıyor. Nitekim Rutte, basına yaptığı bir konuşmasında, "Türk savunma sanayisini, Birleşik Krallık, Norveç ve AB ile mümkün olan en yakın şekilde entegre etmeliyiz." dedi. Bu bağlamda, NATO Liderler Zirvesi'nde kabul edilen Avrupa-Atlantik bölgesinde savunma sanayi üretim kapasitesinin artırılması fikri ve dolayısıyla müttefikler arasında bu çerçevede her türlü sınırlamanın kaldırılması ve yeni ortaklıklar kurulmasını içeren bu görüş, yakın gelecekte Ankara ve Avrupalılar arasında yeni bir işbirliği fırsat kapısının aralanmasına yol açabilir.

NATO'nun yeni kurulacak Avrupa güvenlik mimarisinde caydırıcılığının kuvvetlendirilmesi sürecinde kendine yeni ve iddialı bir rol biçmiş olması ve ittifakın kabiliyetleri bakımından bazı alanlardaki mevcut kısıtlılıkları, onu Ankara ile daha sıkı ilişkiler kurmaya yöneltiyor. Zirvede, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın görüşme trafiği bu yeni yönelimin bir işareti olarak okunabilir. Cumhurbaşkanı Erdoğan zirve boyunca, Almanya Şansölyesi Friedrich Merz, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, İngiltere Başbakanı Keir Starmer ve Hollanda Başbakanı Dick Schoof gibi birçok Avrupalı liderle bir araya geldi. Kısacası, şekillenmekte olan yeni Avrupa-Atlantik güvenlik konjonktürü çerçevesinde ve 2026'da Türkiye'de yapılacak NATO Liderler Zirvesi öncesinde Türkiye-NATO ilişkilerinde daha sıkı bir iletişim zemininin ortaya çıktığını söyleyebiliriz.

[Prof. Dr. Nurşin Ateşoğlu Güney, Milli İstihbarat Akademisi]